i myślicielem. Najprawdopodobniej jest kolejną z osób, których idee sprawdziły się w jednej dziedzinie życia, a teraz próbują przenieść je na mechanikę działania całego świata. A to przecież tak nie działa, świat nie rządzi się jedną zasadą. Nieważne. Coś w jego słowach bardzo do mnie przemawia. Mówi o traumie i blokowaniu emocji. O psychoneuroimmunologii. To nauka o relacjach między psychiką a układem nerwowym i immunologicznym, która bada wpływ stresu oraz jego tłumienia na rozwój chorób takich jak rak, alzheimer, parkinson, stwardnienie rozsiane. Słucham i zastanawiam się, czy jestem już szurem.

​

     – Ja już nic nie będę mówić.

Mówiła babcia, gdy dziadek jej przerywał lub kiedy się z nim nie zgadzała.

     – To ja już nie będę się w ogóle odzywać.

Widzę jej usta zamykające się w ten szczególny sposób. W pół słowa.

W święta – myślę – dowiem się więcej o babci.

​

     – Nie mów mu proszę, że nic się nie stało – strofuje mnie siostra w pierwszy dzień świąt, kiedy próbuję pocieszyć siostrzeńca po upadku. Duma nie pozwala mi przyznać jej głośno racji. Jedynym, na co starcza mi woli, jest milczące potaknięcie. Moja siostra jest prawdziwą kapłanką rodzicielstwa bliskości i uznawania emocji dziecka. Za każdym razem uczę się od niej czegoś nowego. Ma rację. Z perspektywy jego życia to pewnie jeden z pierwszych upadków.

Dzieci zapadają w drzemki, a my siadamy na kanapie. Przynoszę rodzinne albumy. Raz na dwieście zdjęć napotykam na fotografię dziadków. Babcia w garsonce, dziadek w garniturze. Zawsze byli bardzo eleganccy, niezależnie od okoliczności. Szukam czegoś, czego jeszcze nie wiem. Zdjęcia pozostają jednak doskonale zwyczajne. Elektroniczna niania zaczyna wydawać coraz głośniejsze dźwięki. To roczna córka mojego brata. Przynosi ją na dół. Ada nie może przestać płakać.

     – Chyba jest niespokojna. Za dużo wrażeń, za dużo ludzi.

Ada płacze coraz głośniej, a Michał i Klaudia szukają wyjaśnień jej niepokoju i próbują ukoić ją na kolejne sposoby. Malutką istotę coś uwiera. Może jest przebodźcowana, może znudzona, boli ją brzuszek, a może przyśnił jej się straszny niemowlęcy sen. Nie wiadomo. To chyba jedno z największych cierpień: nie móc wyjaśnić swojego bólu. Wkrótce budzi się przedwcześnie syn siostry Kosma. Trudno mi skupić się na zdjęciach, wyciągam z pudełka mój świąteczny prezent – głośnik bezprzewodowy. Paruję go z komórką.

     – Ada, a może wujek ci zatańczy? Lubisz, jak wujek tańczy.

Puszczam "Say My Name" Destiny’s Child, wiem, że moje rodzeństwo to lubi, mieliśmy tę piosenkę na kasecie. Zrywam się i zaczynam występ. Dołączają brat, siostra, ich małżonkowie, mama. Ada zaczyna się rozweselać. Dalej gra "Na językach" Kayah, a później w poszukiwaniu wspólnego mianownika lecę już weselną playlistą. Jako kulminację puszczam Brathanki, "Gdzie ten, który powie mi". Wpadamy w szał. Ada klaszcze.

Na stole nadal leżą rodzinne albumy. Muzyka gra, zdjęcia milczą. Może i jest tak, że jeśli sami nie wypowiemy siebie, nikt się nas nie domyśli. Ludzie przejdą do spraw innych i ich głośnych głosów. Żywi i obecni zabiorą nam uwagę.

W drugi dzień świąt rodzeństwo wyjeżdża, dom pustoszeje, kończy się ciasto. Wsiadamy z mamą do samochodu.

​

     - Myślę o napisaniu opowiadania o babci. O tym, jak pytałem cię, czy była Rybą.

     - Nie była – mówi mama. Jest.

Po piętnastu minutach jesteśmy przed mieszkaniem dziadków.

     – Wesołych świąt – mówi mama do kobiety, która otwiera nam drzwi.