Szczerość w czasach koniunktury – czyli polskie kino po Gdyni 2022

Ale koniunkturalistów znajdziemy też wśród twórców

o komercyjnych aspiracjach. W "Infinite Storm" Małgośka Szumowska próbuje bowiem stworzyć spóźnioną podróbkę "Manchester by The Sea" i zasłania się gwiazdą Naomi Watts, by przysłonić wewnętrzną pustkę i dramaturgiczną miałkość swojego hollywoodzkiego debiutu. Za to debiutujący Daniel Jaroszek w swoim "Johnnym" tworzy filmowy portret księdza Jana Kaczkowskiego, kreśląc na ekranie świecką laurkę, jednowymiarową, banalną opowiastkę o księdzu-buntowniku

i opowieść, w której psychologiczna prawda ginie pod teledyskowymi sekwencjami, okropnymi monologami z offu

i brakiem narracyjnej dyscypliny.

​

Znośna lekkość filmu

Tegoroczna Gdynia pokazała jednak, że z polskim kinem gatunków jest lepiej, niż sądzi wielu jego krytyków. Najjaśniejszymi dowodami na poparcie tej tezy są "Śubuk" Jacka Lusińskiego oraz "Apokawixa" Xawerego Żuławskiego, filmy, które różni niemal wszystko, ale łączy – rzemieślnicza sprawność i wiara twórców w reguły dramaturgicznego warsztatu. Lusiński, który przed laty zaskakiwał "Carte Blanche" o nauczycielu tracącym wzrok, tym razem znowu zaproponował kino społecznie zaangażowane. Historia samotnej matki walczącej o prawo do edukacji swojego autystycznego syna, to kino skrojone przez profesjonalistów – dobrze napisane, wyreżyserowane pewną ręką, świetnie zagrane przez Małgorzatę Gorol. Wiele bym dał, by tak wyglądało polskie kino środka, takie, które ma szanse na dotarcie do szerokiej publiczności,

a zarazem nie pozwala sobie na chodzenie na skróty.

Dowodem rzemieślniczej sprawności jest także "Apokawixa" Żuławskiego. Najgłośniejsza filmowa petarda tegorocznego konkursu. Szalona komedia o zombie, ekologicznej katastrofie

i zagubionych młodych ludziach, to nie tylko świadectwo artystycznej dezynwoltury Żuławskiego, ale też przykład znakomicie zrealizowanego kina rozrywkowego – pozbawionego artystycznych ambicji i społecznej misji, ale bawiącego widza bez konieczności obrażania jego inteligencji.

Jeśli do grupy "filmów środka" dorzucimy jeszcze niedoskonałe "Broad Peak" Leszka Dawida oraz "Zadrę" Grzegorzas Mołdy,

a także całkiem udanego "Tatę" debiutującej Anny Maliszewskiej o samotnym tirowcu, dwóch dziewczynkach, martwej niani

i podróży na Ukrainę, otrzymamy budujący obraz polskiego kina rozrywkowego. Bo choć nie wszystkie z wymienionych filmów uznać można za udane, to gołym okiem widoczna jest coraz większa profesjonalizacja polskiej branży znajdująca odzwierciedlenie zarówno w sposobie pisania i zarządzania dramaturgią, jak i w warstwie czysto realizacyjnej.

​

Historia przełomów/przełomy historii

W toku gdyńskich dyskusji o przyznanych nagrodach

i niedocenionych arcydziełach, nieco niezauważone przeszło inne zjawisko – zmiana w sposobie opowiadania o polskiej historii. Wśród dwudziestu konkursowych obrazów co najmniej pięć uznać można za filmy historyczne, a cztery z nich wprost opowiadają o wydarzeniach II wojny światowej. Ale nie ilość jest tu ciekawa, ale sposób, w jaki twórcy konkursowych filmów historycznych mówią o historii, próbując cieniować swoje opowieści.

​

"Orzeł. Ostatni patrol" w reżyserii Jacka Bławuta

"Orzeł. Ostatni patrol" Jacka Bławuta nagrodzonego w Gdyni m.in. za reżyserię, "Orlęta – Grodno ’39" Krzysztofa Łukaszewicza oraz "Filipa" Michała Kwiecińskiego według Tyrmanda to filmy zaskakująco przewrotne i odważnie stawiający kontrowersyjne tematy i tezy.

W "Orle" Bławut pokazuje bowiem polski gen bohaterstwa, który każe dopatrywać się sensu nawet w najbardziej beznadziejnych misjach i przegranych wojnach. W "Orlętach…" Łukaszewicz opowiada o żydowskim chłopcu odrzucanym przez polskich sąsiadów, dla którego dopiero ofiara z krwi staje się przepustką do bycia Polakiem i kreśli smutny obraz wiecznie podzielonej Polski. W "Filipie" natomiast – wysmakowanym, zrealizowanym

z rozmachem i pieczołowitością – Michał Kwieciński opowiada

o wojnie widzianej z perspektywy przebywającego w Niemczech polskiego Żyda dokonującego osobliwej "rasowej zemsty" poprzez sypianie z niemieckimi kobietami. Jeśli zestawimy te obrazy z filmowymi czytankami, jakie w ostatnich latach gościły na rodzimych ekranach (od "Śmierci Zygielbojma" po "Ciotkę Hitlera"), zobaczymy, że także na polu polskiego kina historycznego pojawiło się światełko.

Bo 47. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni daje nadzieję na lepsze jutro naszego kina. Pokazuje, że jego siłą jest artystyczna, stylistyczna i tematyczna różnorodność, a zarazem postępująca profesjonalizacja, której dowodem były także zwycięskie "The Silent Twins" Agnieszki Smoczyńskiej. Szkoda jedynie, że mimo rosnącej formy polskiego kina, wciąż zbyt wiele w nim koniunkturalizmu i środowiskowych wpływów, które także na tegorocznej Gdyni odcisnęły swoje piętno.

​

Laureaci 47. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni:

• Jacek Bławut za reżyserię filmu "Orzeł. Ostatni patrol"

• Jacek Lusiński, Szymon Augustyniak za scenariusz do filmu "Śubuk"

• Dorota Pomykała za główną rolę kobiecą w filmie "Kobieta na dachu"

• Piotr Trojan za główną rolę męską w filmie "Johnny"

• Małgorzata Hajewska-Krzysztofik za drugoplanową rolę kobiecą w filmie "Iluzja"

• Grzegorz Przybył za drugoplanową rolę męską w filmie "Strzępy"

• Beata Dzianowicz za debiut reżyserski lub drugi film za film "Strzępy"

• Michał Sobociński za zdjęcia do filmu "Filip"

• Marcin Macuk, Zuzanna Wrońska za muzykę do filmu "The Silent Twins"

• Jagna Dobesz za scenografię do filmu "The Silent Twins"

• Radosław Ochnio, Michał Fojcik za dźwięk w filmie "Orzeł. Ostatni patrol"

• Piasek&Wójcik (Bartłomiej Piasek, Piotr Wójcik) za montaż filmu "Orzeł. Ostatni patrol"

• Dariusz Krysiak za charakteryzację do filmu "Filip" oraz "Orzeł. Ostatni patrol"

• Magdalena Rutkiewicz-Luterek za kostiumy do filmu "Wesele"

• Marta Stalmierska za profesjonalny debiut aktorski w filmie "Johnny" i "Apokawixa"

• Nagrodę Publiczności otrzymał Daniel Jaroszek za film "Johnny".

• Nagroda za najlepszy film w konkursie filmów mikrobudżetowych – Kamil Krawczycki za film Słoń". Nagrodę Specjalną w tej kategorii otrzymał Filip Dzierżawski, reżyser filmu "Obudź się".

• Nagrodę im. Lucjana Bokińca za najlepszy film w konkursie filmów krótkometrażowych otrzymała Karolina Porcari za film "Victoria". Nagrodę Specjalną otrzymał Jakub Radej za film "Followers. Odpalaj Lajwa". Wyróżnienia trafiły do twórców filmów "Dygot" Joanny Różniak i "Alkibiades" Roberta Kwilmana.