Berlin, grudzień. Za oknem minus osiem. Piszę wtulona w kąt kanapy, przykryta dwoma kocami, z gorącym termoforem. Na stopach wełniane, góralskie skarpety. W mojej kamienicy od czterech dni nie działa ogrzewanie. Nie wiem, jaka jest temperatura w mieszkaniu i wolę nie wiedzieć. Nie mam termometru, więc nie sprawdzam. Oprócz ogrzewania nie ma też ciepłej wody.

Na całe szczęście po przeciwnej stronie ulicy mam klub fitness. Tam się kąpię i co wieczór siedzę w saunie. Nagromadzonego ciepła starcza mi jeszcze na kilka godzin.

Kiedy to naprawią? Nikt nie wie. Piec w piwnicy, który ogrzewa cały nasz dom, ma ponad trzydzieści lat. Poszła jakaś część zamienna. Gdyby to stało się w Polsce, już dawno by pan Marian albo Józef coś wymyślił, sam dorobił tę część na tokarce, albo skonstruował swój patent z gumki recepturki, spinacza i plasteliny. Ale nie w Niemczech. Tu będziemy czekać pewnie kilka tygodni na odpowiednią, markową śrubkę.

A i tak nie ma co narzekać — bomby mi na głowę nie lecą, prąd mam. A przed chwilą pan administrator przyniósł nowiutką farelkę, wszyscy lokatorzy takie dostali.

​

Mieszkam w Berlinie sześć lat. Przez piętnaście lat w Warszawie nie spotkało mnie tyle plag, co tutaj.

Kiedyś o mało nie zostałam napadnięta przez trzech wyrostków, uratowało mnie dwóch panów nadchodzących z naprzeciwka. Innym razem wpadłam rowerem pod TIR-a z rumuńskimi rejestracjami. Kierowca, nieprzyzwyczajony do ścieżek rowerowych, skręcał

w prawo, podczas gdy ja przejeżdżałam na zielonym świetle. W ostatniej chwili wybiłam się z siodełka i zeskoczyłam, jak mogłam najdalej. Rower został pod wielkim kołem ciężarówki. Był do wyrzucenia. Dla mnie skończyło się to na szczęście tylko zdartymi kolanami i podartymi dżinsami.

W poprzednim mieszkaniu źle zamontowany odpływ pralki spowodował rozległe zalanie i to tak wrednie, że część wody po praniu sączyła się pod podłogę i w ściany. Zauważyłam to dopiero, kiedy na ścianach pojawił się grzyb.

Firma zajmująca się osuszaniem zamontowała dmuchawę, która przez okrągły miesiąc, potwornie hałasując, zionęła gorącym powietrzem. A za oknem lato, ponad trzydziestostopniowe upały.

To tylko te najbardziej spektakularne wypadki. Na co dzień dobija mnie niemiecka biurokracja, wkurza, że żaden kierowca nie zatrzyma się, żeby przepuścić pieszego, irytuje, że wciąż w wielu miejscach nie można płacić kartą i że w metrze okropnie śmierdzi.

​

Zapytacie pewnie — to dlaczego tam mieszkasz? Przecież możesz wrócić do Warszawy. Jasne, to mogę zawsze. Mieszkam tu, bo kocham to miasto. Jak żadne inne.

Częściowo te niedostatki rekompensuje to, jak często się ludzie do siebie uśmiechają na ulicy. I powietrze, którym się lżej oddycha, nie tylko dosłownie, ale i w przenośni. Ta przenośnia nawet ważniejsza niż niższy poziom smogu od tego w Warszawie czy w Poznaniu.​

Wyjechałam w wieku 54 lat. Kiedy w 2015 roku starłam się o grant na napisanie książki o tym, jak Niemcy z kraju, który zgotował światu okrutną wojnę, stały się jednym z najbardziej otwartych społeczeństw Europy (to był czas tzw. kryzysu uchodźczego, kiedy Niemcy przyjmowały uchodźców z Syrii) jeszcze nie myślałam, że zdecyduję się na zostanie w Berlinie dłużej niż rok.

Jednak na wszelki wypadek sprzedałam samochód, wyrzuciłam mnóstwo rzeczy, część upchnęłam w piwnicy, resztę spakowałam

w dziesięć kartonów. Znalazłam nowopowstałą firmę kurierską, która oferowała promocyjne ceny i wysłałam paczki do Berlina.

Pierwsze spotkanie z miastem to ogłuszający śpiew ptaków o świcie. Berlin wiosną i latem brzmi jak rozśpiewany las. Widać ptaki mają tu dobre warunki do życia. Drugie spotkanie następnego dnia – 1 maja, piknik na Kreuzbergu. Dziki tłum, gryzący dym z grillów,

a na nich wszystko, co da się zwęglić – od żeberek po ser halumi. W nocy spać nie pozwoliły syreny wozów policyjnych, petardy, brzęk szkła. Rano zobaczyłam pobojowisko — powybijane szyby w sklepach i samochodach, powyrywane kawałki krawężników. To efekt tradycyjnych, pierwszomajowych walk anarchistów z policją. Ptaki tamtego ranka milczały.

Po dwóch tygodniach przyszedł z Warszawy jeden karton, po pozostałych dziewięciu ani śladu. Nowa firma kurierska, która oferowała takie atrakcyjne ceny, nie odpowiadała na e-maile, nie odbierała telefonów. A ja zostałam w jednych dżinsach i w jednej parze butów.

Napisałam rozpaczliwy post na fejsbuku z pytaniem: co robić? Zareagowała koleżanka, którą ostatni raz widziałam w Monachium

w 1985 r. Dziś jest szefową dużej, ogólnopolskiej firmy ochroniarskiej. Napisała, że postara się pomóc. I rzeczywiście, sukcesywnie, przez kilka miesięcy, jeden po drugim, docierały zagubione kartony. W dodatku z różnych miast w Polsce. Aż w końcu przyszedł ostatni dziesiąty, z Lublina. Nie wiem, jak ona to zrobiła. Nie zdradziła mi do dziś.

​

To nie jest moja pierwsza emigracja. Od 1985 do 1990 roku mieszkałam w Monachium. Ale obu tych sytuacji nie da się porównać. Wtedy przyjechałam zza żelaznej kurtyny, a gdy po trzech miesiącach skończyła mi się wiza, zostałam w Niemczech nielegalnie.

Pracowałam na czarno dzięki studenckiej spółdzielni pośrednictwa — na cudzą legitymację.

Sprzątałam biura i mieszkania, stałam przy taśmie produkcyjnej, pracowałam w pralni, a nawet na budowie. Roznosiłam ulotki reklamowe, myłam garnki w knajpach, wyprowadzałam psy na spacer.

Czasem ktoś, domyślając się, że robię to nielegalnie (trudno, żeby studentka monachijskiego uniwersytetu nie znała ani słowa po niemiecku), oszukał mnie i nie zapłacił. A potem różnie się toczyło – szczegółowo opisałam to w książce "Deutsche Nasz. Reportaże Berlińskie". Tutaj w skrócie – nauczyłam się języka, poszłam na studia, zarabiałam jako kelnerka, wyszłam za mąż, rozwiodłam się,

a w 1990 roku wróciłam do Polski.