Są przyzwoicie ubrane, choć widać, że niektóre sukienki zbyt obciskają sylwetki i są zbyt krótkie. Makijaż podkreśla ich urodę, jednak twarze nie zdradzają emocji… Siedzą sztywno, wyczekująco, ale z pewną dozą onieśmielenia… Czekają. Urzędnicy już przyszli. Wpatrują się w nich, usiłując dostrzec człowieczeństwo. To od nich zależy, czy zaakceptują składany egzamin na obywatelstwo, dopuszczą do złożenia przysięgi końcowej…  

Za każdą z nich - przeszłość, o której lepiej nie pamiętać. Przed każdą z nich – ostatni etap otwarcia drzwi do wolności, nowa tożsamość.

​

Tak rozpoczął się majowy happening paradokumentalny w Dwell Studio, przygotowany przez chicagowski Teatr Nasz. Tym razem dokonano adaptacji teatralnej fragmentów książki Grażyny Skoczeń „Ten zapach miał kolor niebieski”, będący zbiorem opowieści o polskich emigrantach lat 70 i 80, relacją z ich drogi, jaką musieli przebyć, by znaleźć się w kompletnie nowej sytuacji - nowym kraju, odmiennej kulturze, nieznanym domu. Szukali inności i wolności. Dokonywali karkołomnych wręcz wyborów, podejmowali arcytrudne decyzje, spowodowane wieloma czynnikami, często wyłącznie osobistymi. Wiedzieli, że nie ma powrotu, że decyzja jest ostateczna, z biletem w jedną stronę…

 

Jedna z nich, uwalniając się od męża tyrana, przeszła

z dzieckiem przez wiedeński obóz dla uchodźców. Nikogo nie przerażały tragiczne warunki, bo to był przedsionek wolności. Ona dostała azyl polityczny… Zdobyła swoja wolność.

 

Wiele osób przyjeżdżało do Stanów do pracy, na krótki czas, by podreperować rodzinny budżet. Ta z pierwszego rzędu oczekujących zrobiła tak samo… Ale jak to w życiu bywa, pobyt przedłużał się, tęsknota za córką pozostawioną w Polsce stawała się coraz bardziej dojmująca. Postanowiła za wszelką cenę przywieźć ją do Ameryki. Wyjechała do Polski przez Meksyk, wróciła z córką przez Kanadę. Historia jedna z tysiąca poza drobnym szczegółem – dojechały z Kanady do nowego domu pod przyczepą… Przerażenie dziewczynki było ogromne, choć zniosła podróż w ciemności, ciasnocie i zimnie bohatersko. Do dzisiaj ma do mamy pretensje za układanie życia bez jej zgody…

Opowieści związanych z pozostawionymi dziećmi było więcej…

​

Wolność miała różne kolory, ale niebo zawsze było niebieskie

i przyjazne, choć niekiedy wydawało się inne, lepsze, bo w San Francisco. Przyjechała z większego miasta. Była nieprzeciętne zdolna, z czasem zamożna, ale i samotna, a jej pocieszycielem

i jedynym przyjacielem stał się bardzo dobrej jakości szampan…

 

Samotność ma odmienne oblicza, zazwyczaj rozczarowujące, 

a przez to smutne. Zdarzało się mieszkanie „nigdzie” z dobytkiem i pamiątkami z lepszego życia, umieszczonymi w wózku sklepowym, z jakich korzystają bezdomni. Wspomnienia nocnych klubów, gdzie oddawała swoje ciało czy bogactwo, którym otoczył ją kochający do nieprzytomności amerykański mąż … przywoływały uśmiech na smutnej twarzy pchającej wózek z bagażem przeżyć. Ale barwne obrazy z przeszłości pojawiały się coraz rzadziej… (trudna rola do zagrania; Elżbieta Kasińska poradziła sobie z nią znakomicie!)

 

Z tekstów zaadoptowanych z książki do wydarzenia teatralnego, wręcz "wylewa" się ogrom przeszkód i problemów w nowym świecie... Pokonanie dylematów rodzinnych, pozostawionych dzieci, ubieganie się o azyl polityczny lub ekonomiczny, przekraczanie "zielonej" granicy, to tylko cześć przezwyciężanych barier. Ale nowo powstałe perypetie jak dyskryminacja, izolacja społeczna, bariera językowa ... dla wielu osób były niczym, w porównaniu z pozostawioną za sobą przemocą domową psychiczną i fizyczną, trwającą latami.

To książka poruszająca, wspomnieniowa, ale czy ważna…? O tym można rozprawiać godzinami…

Fragmenty publikacji „Ten zapach miał kolor niebieski”, ujawniającej prawdziwe historie emigrantów, zostały wybrane przez pięć osób z Teatru Naszego w Chicago: Gosię Duch, Elżbietę Kasińską, Aldonę Olchowską, Agnieszkę Sarrafian

i Liliannę Totten. Towarzyszyła im kilkuletnia Lara Olchowska-Frąckowiak, zaś Andrzej Krukowski wcielił się tym razem

w urzędnika państwowego, wciągając do akcji wydarzenia również zebranych widzów.

Każda z nich w rzetelny, pełen emocji sposób zapoznała zebranych z historią jednej z kobiet. Z ich determinacją do zmiany swojego życia i przyszłości swoich dzieci…

 

Czy odtwórczynie poszczególnych postaci przeżyły podobne sytuacje? Nie wiemy. Były wiarygodne w tym, co pokazały przed teatralnym urzędnikiem emigracyjnym (Andrzej Krukowski) i zebraną publicznością, która często widziała w nich siebie, jak

w odbiciu lustrzanym... Chicagowski Teatr Nasz był tego dnia naprawdę nasz ze wszystkimi niewygodnymi wspomnieniami

i dogłębnym analizowaniem wizualnym zapisanych tekstów...

 

Pozostałam jednak z niedosytem. Teatr Nasz wprawdzie zaskoczył mnie pozytywnie wieloma świetnymi rozwiązaniami technicznymi, jednak nieco zawiódł niedopracowaniem całości. Może za mało było czasu i prób na retusz…  

 

Usłyszałam opinię, że ten projekt ma propagować tolerancję

i zrozumienie wobec emigrantów i ich kultur, uświadamiać złożoność historii za decyzją opuszczenia rodzinnego kraju…

I tu mam zgrzyt, jak styropianem po szybie… Naprawdę mamy oczekiwać tolerancji i zrozumienia, przyjeżdżając do innego kraju z własnej woli ?  Na czym owa tolerancja miałaby polegać? Teatr Nasz stawia też otwarte pytanie widzowi o pojęcie naszego „domu”. Co nim jest? Gdzie on jest? Czy dom to ludzie, wspomnienie o nim czy może miejsce? 

Domem jesteśmy my, nasza osobowość, poczucie etyki, estetyki, pokory...  Dom może być wszędzie tam, gdzie osadzimy własne emocje... W naszym domu powinno być miejsce dla ludzi

i wspomnień, marzeń i oczekiwań...  Taki jest mój "dom" i to jest chyba pierwsza odpowiedź publiczności. Jakie będą następne?