Whitehead, gdy pytam, dlaczego postanowił napisać historię kryminalną, a bohaterami uczynić gangsterów, ludzi niemoralnych, przyznaje, że bardzo lubi zmiany i nie chciałby znudzić się własnym pisaniem.

– Mam na swoim koncie książkę o zombi, satyrę na świat marketingu, docenione powieści historyczne. Chciałem spróbować odnaleźć się w innym gatunku i znakomicie się przy tym bawiłem. Jakiś czas temu przyjąłem, że nie będę się powtarzał, traktuję tę obietnicę poważnie. Poza tym to była okazja na nowo odkryć miejsce, które w dużej mierze mnie stworzyło. Chodziłem ulicami, szukałem śladów sprzed 60 lat, chciałem choć na chwilę przenieść się do świata, w których moi rodzice czuli się – mimo różnych okoliczności – szczęśliwi.

​

Historia, którą opisuje w swojej nowej powieści dwukrotny zdobywca Pulitzera, rozgrywa się na przestrzeni pięciu lat – od 1959 do 1964 roku. Dlaczego właśnie wtedy? – Szukałem dobrego punktu zaczepienia, wydarzeń, które czyniłyby tę historię wiarygodną – przyznaje Whitehead. – Zmiany w życiu spokojnego Raya Carneya zachodzą w momencie ważnym dla całej okolicy. Dlatego piszę

o zamieszkach z 1964 r. Trwały prawie tydzień, wybuchły, gdy biały policjant zastrzelił czarnego nastolatka. Bunt rozlał się po Manhattanie, Brooklynie, dotarł na Queens, to właściwie był początek tego typu zdarzeń w USA. Trwają do dziś, wszyscy wiemy, czym zakończyło się zabójstwo George’a Floyda – wyjaśnia pisarz.

– Z tego powodu ta powieść nie jest jedynie historią kryminalną, to także opowieść o Ameryce współczesnej, która nie umie i chyba nie chce poradzić sobie z rasizmem. Ostatnie wydarzenia, zwłaszcza prezydentura Trumpa, pokazały, że wizja świata równego dla wszystkich znów się oddaliła. My, czarni w Stanach, jesteśmy do tego w zasadzie przyzwyczajeni.

Ale to jest także hołd złożony Nowemu Jorkowi. – Zawdzięczam temu miastu wszystko – styl, język, charakter. Chciałem, by jego niepowtarzalna atmosfera była wyczuwalna dla każdego, zwłaszcza dla tego, kto nigdy nie odwiedził północnego Manhattanu – mówi mi pisarz.

​

– Kiedy myślę o Harlemie, czuję wdzięczność za to, jak wiele zrobił dla czarnych Amerykanów, którzy znaleźli tam schronienie. Pozwalał im wybić się na niepodległość, chronił przed prześladowaniem, był lojalnym, choć wymagającym opiekunem. Jego historia jest wciąż zbyt mało znana, sam spotkałem osoby, które dowiedziały się o nim dzięki... piosence U2! To jedna z najbardziej pulsujących części świata – mieszkały tu kolejne pokolenia migrantów z Europy, Żydzi, Włosi, Niemcy, a potem stopniowo ludzie przybywający z Karaibów

i czarni, potomkowie wyzwolonych, całe rodziny z Indii Zachodnich, jak moja własna ze strony matki. Zmieniały się strefy wpływów, formowały się gangi, ale dla wielu ludzi podobnych do mnie był to dom – najlepszy, jaki mogliśmy mieć. W 1969 r., gdy przyszedłem na świat, nie było innego miejsca, które zasługiwałoby na miano ojczyzny.

​

Tytułowy rytm jest w tej książce niezwykle ważny. I nie chodzi jedynie o to, jak sprawnie Whitehead prowadzi opowieść. Harlem tu wibruje, jest wypełniony dźwiękami, wiele scen przypomina film. Pisarz nie kryje zresztą fascynacji i inspiracji kinem oraz literaturą.

– Na nowo zaczytywałem się w książkach Patricii Highsmith, przypomniałem sobie, jak genialnym bohaterem jest Ripley – zauważa Whitehead. – Wróciłem też do wybitnego filmu Johna Hustona „Asfaltowa dżungla" z Marilyn Monroe i Sterlingiem Haydenem, czy do „Zabójstwa" Stanleya Kubricka, także z Haydenem i Coleen Gray. Szukałem odpowiedzi na pytania, jak popełniano przestępstwa z bronią w ręku w latach 50. i 60., jak o tym opowiadała kultura popularna, jak w ogóle rozmawiali ludzie. Pytałem też o to mieszkańców Harlemu, którzy pamiętają czas zamieszek z 1964 r. i okres świetności hotelu Theresa. I słuchałem sporo ówczesnej muzyki.

​

Gdy rozmowa zbliża się ku końcowi, jestem przekonany, że złapałem Whiteheada na niekonsekwencji. Odpowiedź na pytanie

o następną książkę brzmi: – To będzie ciąg dalszy „Rytmu Harlemu".

– Ale jak to? Przecież pan się nigdy nie powtarza, nie robi czegoś dwa razy z rzędu?

– Przecież się nie powtarzam! Zrobię to po raz pierwszy: nikt nie spodziewał się po Whiteheadzie, że nagle zdecyduje o pozostaniu

w ramach tego samego gatunku, prawda?    (dwumiesięcznik "Książki")