“Beksiński w Gdańsku” 

W Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, od 1 lipca 2023 roku, czynna jest jedna z największych wystaw obrazów Zdzisława Beksińskiego organizowanych dotąd w Polsce. 64 dzieła eksponowane są na dwóch poziomach - w foyer i w sali poniżej. Większość prac pochodzi z Muzeum Historycznego w Sanoku, a dziewięć z kolekcji prywatnych, spośród nich trzy nie były dotąd nigdy prezentowane. Wystawa potrwa do 1 października bieżącego roku. 

Na jego wystawach pojawiają się tłumy, ale rzadko ktoś deklaruje, że chciałby mieć taki obraz w domu, wszak budzą zarówno fascynację, jak i lęk. 

Na płótnach monumentalne budowle wyłaniają się z zamglonych krajobrazów, gigantyczne głowy w hełmach zieją czeluścią pustych oczodołów, a na popękanej z braku wody ziemi rozkładają się ludzko - zwierzęce szczątki. Pełzają zdeformowane postaci, trupie światło tylko gdzieniegdzie rozjaśnia czerwień pożarów. 

Skąd te apokaliptyczne wizje, zapowiedź rychłej katastrofy? Artysta wyjaśniał, że w taki sposób oswaja śmierć.

​

O uwielbienia do odrzucenia

Na stronie galerii Beks.pl poświęconej Zdzisławowi Beksińskiemu można przeczytać następującą anegdotę - malarz wspomina, że jako pierwszy na jego sztuce, jeszcze w szkole, poznał się ksiądz, który na rekolekcjach krzyczał z ambony: „Synu, ja ci przepowiadam, ty umrzesz, a twoje wstrętne dzieła gorszyć będą jeszcze pokolenia”.

Nie miał do końca racji. Polaków skomplikowana osobowość

i apokaliptyczna twórczość Beksińskiego faktycznie fascynują.

I inspirują. Magdalena Grzebałkowska w reporterskiej książce z 2014 roku “Beksińscy. Portret podwójny” opisując drobiazgowo skomplikowany świat malarza, pisała o trojgu kochających się ludzi, którzy nie potrafią dać sobie oparcia i bliskości. Dwa lata później Andrzej Seweryn wcielił się brawurowo w postać artysty w filmie Jana P. Matuszyńskiego “Ostatnia rodzina”, który gromadził tłumy

w kinach. Kreację aktora doceniono na festiwalu w Gdyni

i w Locarno. Bardzo wnikliwy obraz postaci Beksińskiego i jego zawiłych relacji rodzinnych ukazał też Marcin Borchardt

w dokumencie “Album wideofoniczny” zmontowanym z archiwaliów malarza.  

Ale świat wizji Beksińskiego nie przyjął. Pomimo wysiłków wielu marszandów, w tym Piotra Dmochowskiego, który przyjaźnił się

z artystą i promował jego twórczość, między innymi we Francji, gdzie założył galerię, sprzedał też kilkadziesiąt dzieł do Japonii -  prace trafiły na początku lat 90. do prywatnego muzeum sztuki europejskiej krajów wschodnich w Osace. Muzeum już nie istnieje, obrazy wróciły na aukcje do Polski.  Dlaczego?

- Problemem było to, co i jak malował. Sztuka tego typu nie jest akceptowana przez tamtejszą instytucjonalną część świata związanego z kulturą - uważają organizatorzy. - Nie jest więc promowana i prezentowana, a bez takiego wsparcia trudno dotrzeć do zwykłych odbiorców sztuki. Żeby poznać artystę, nie wystarczy zobaczyć go w internecie. Szkoda że został zaszufladkowany do makabrycznych wizji, a przecież nie tylko takie tworzył.

- Wydaje mi się, że zachodnie muzea zupełnie nie są na taką wizję przemijania i śmierci, jaką miał Beksiński w głowie, gotowe - zastanawia się dyrektorka Muzeum Sztuki Fantastycznej. - Nas taka wizja aż tak nie poraża. Chociaż niektórych przeraża, inaczej na nią patrzymy, przez pryzmat naszych doświadczeń historycznych. Na poprzedniej wystawie były takie dwa obrazy, które naprawdę bardzo wielu osobom kojarzyły się z tragicznymi wydarzeniami. Ludzie widzieli na nich płonącą katedrę Notre Dame, nawet katastrofę smoleńską. Jeśli nawet te interpretacje ktoś uzna za naciągane, może i tak, to nadal uważam, że jego malarstwo jest wizyjne. I oby ta wizja się do końca nie spełniła, chociaż pan Piotr Dmochowski twierdzi, że tak, i że stoimy w przededniu apokalipsy, którą przewidział w obrazach Beksiński.

Zabrzmiało groźnie...  Nie zapominajmy, że sztuka nie zna ani granic ani kompromisów...  Oceniajmy sami i doszukujmy się swojego zrozumienia czy zespolenia wizyjnego z artystą.   (oprac. pakamera)